Zelfmanagement stelt een patiënt in staat:

• om te gaan met de aandoening, de symptomen en psychosociale gevolgen daarvan;
• om te gaan met factoren die de symptomen kunnen verergeren (risicofactoren);
  keuzes te maken in zijn leefstijl, zowel in het alledaagse leven als in het zorg-, behandel- en ondersteuningsaanbod;
• te werken aan symptomatisch, functioneel, persoonlijk en maatschappelijk herstel;
  zoveel mogelijk verantwoordelijkheid te dragen voor zijn behandeling en leven.

Een goed signalerings- en behandelplan stimuleert zelfmanagement en zelfredzaamheid. Zelf kan je het nodige doen om de kwaliteit van leven te verbeteren en een nieuwe (hypo-)manische of depressieve episode te voorkomen, zoals:

• inzicht krijgen in de bipolaire aandoening en in maatregelen om jezelf minder kwetsbaar te maken voor stemmingswisselingen;
• op tijd en in de juiste dosering de afgesproken medicatie innemen;
• zorgen voor een gezonde leefstijl en een regelmatig dag- en nachtritme (het werken in onregelmatige werktijden zoals ploegendiensten wordt afgeraden);
• monitoren van de stemming en activiteiten (een stemmingsgrafiek bijhouden in de vorm van een lifechart);
• contragedrag toepassen bij beginnende klachten of symptomen (dus: rustiger aan doen als je je geneigd voelt druk te zijn of actief worden als je geneigd bent passief te worden);
• gebruik maken van het signaleringsplan, crisiskaart of een hulpkaart;
• deelnemen aan hersteltrainingen zoals Herstellen doe jezelf of het Wellness Recovery Action Plan (WRAP);
• goed contact houden met je naastbetrokkene en zorgprofessional;
• zelf een dossier bijhouden met informatie over bijvoorbeeld bijwerkingen van medicijnen, doorgemaakte ziektes en stemmingsepisoden en wat toen heeft geholpen;
• deelnemen aan een lotgenotengroep van Plusminus. Kijk hiervoor op de regiopagina’s.

Hulpmiddelen

Life Chart

De Life Chart is een methode, die wordt aanbevolen in de landelijke richtlijn. Deze methode wordt  wereldwijd gebruikt om je stemmingen, levensgebeurtenissen en medicatie bij te houden. Een Life Chart kan je helpen om de aandoening onder controle te krijgen. Je houdt erin bij wanneer ontregelingen plaatsvonden, onder welke omstandigheden en wat hielp om eruit te komen. Zo kun je direct zien welke levensgebeurtenissen van invloed zijn op je stemmingen en hoe je reageert op medicijngebruik. Dat geeft inzicht in het beloop van de aandoening, waardoor je meer grip op je leven kunt krijgen. Hieronder staan enkele meetinstrumenten gebaseerd op de Life Chart methode.

Life Chart boekjes

Een Life Chart is bij te houden in een boekje met of zonder sociaal ritme meter of digitaal via Patient1 (zie onder). Vraag er om bij je behandelaar en/of bekijk de boekjes in Life Chart en Life Chart met Sociaal Ritme Meter (pdf). Patiënten kunnen de boekjes bestellen bij Plusminus door een mailtje te sturen aan bureau@plusminus.nl. Het Life Chart boekje zonder Sociaal Ritme Meter kost € 3,- per stuk (excl. verzendkosten) en het Life Chart boekje met Sociaal Ritme Meter kost € 4,- per stuk (excl. verzendkosten). Instellingen kunnen de boekjes bestellen bij www.kenniscentrumbipolairestoornissen.nl. Op de website van het Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen is meer informatie over Lifecharts en andere meetinstrumenten te vinden.

Signaleringsplan

Om episoden van manie of depressie te voorkomen of te bekorten kan het helpen om een signaleringsplan of noodplan te maken. Hierin staat wat jouw vroege signalen zijn van een ontregeling, hoe jezelf of mensen om je heen dit kunnen herkennen en wat er gedaan kan worden.

In een psycho-educatiecursus leer je hoe je zo’n plan kunt maken, maar je kunt het natuurlijk ook samen met je behandelaar samenstellen. Ook geef je aan wie jouw contactpersoon is. Dat is de persoon waar je behandelaar contact mee op mag nemen in een crisissituatie.

Op den duur kan het nodig zijn je signaleringsplan bij te stellen of te veranderen. Het is gebruikelijk het plan sowieso een keer per jaar weer met je behandelaar door te nemen.

Onze brochure ‘Wat u zelf kunt doen’ geeft aanwijzingen en voorbeelden die u kunnen helpen bij het opstellen van een signalerings- of noodplan.

Zelfbindingscontract

Bij het noodplan hoort een zelfbindingscontract. Hierin leg je vast wat je wel, en vooral niet, zult doen bij dreigende perioden van manie, depressie, gedachten aan zelfdoding, of andere moeilijke perioden. Perioden, waarin je manisch depressieve stoornis het je onmogelijk maakt je gedachten op de juiste wijze te laten functioneren. Je behandelaars en betrokkenen kunnen je dan helpen om op grond van het zelfbindingscontract toch de juiste beslissingen te nemen. Meestal is hierin ook vastgelegd hoe en wanneer met je behandelaars contact opgenomen kan worden.

Crisiskaart

De Crisiskaart is een persoonlijk, opvouwbaar kaartje, zo groot als een bankpas. Je draagt de Crisiskaart altijd met je mee, bijvoorbeeld in je portemonnee. De Crisiskaart geeft aan wat jouw wensen zijn tijdens een crisis. Wat moeten omstanders en hulpverleners doen of laten? Wie kunnen ze bellen? Ook staat op de kaart welke afspraken zijn gemaakt met bijvoorbeeld behandelaar(s), crisisdienst en vertrouwenspersonen. Een Crisiskaart geeft houvast voor jezelf en voor de mensen die je helpen als jij het moeilijk hebt. De Crisiskaart is er voor mensen die vrezen een crisis mee te gaan maken of bang zijn om in een verwarde toestand te raken.

Voor het maken van een Crisiskaart ga je samen met een consulent eerst een crisisplan maken. Daarbij kijk je hoe een crisis zich bij jou opbouwt, hoe je het wellicht kunt voorkomen en wat je nodig hebt bij een crisis. Dit helpt om meer inzicht te krijgen in je eigen verhaal en helpt om minder vaak een crisis te krijgen of de crisis minder heftig te laten verlopen. Heb je het gevoel dat dat voor jou niet zo zinvol is? Denk je dat jij alleen een kaart nodig hebt, zonder dat je eerst een plan maakt? Misschien wil je dan liever een Hulpkaart maken.

Toolkit samen beslissen

Samen beslissen betekent dat je samen met je behandelaar en eventueel je naaste bekijkt welke behandeling en ondersteuning het best bij jouw situatie past. Om samen te beslissen is het belangrijk dat jij, jouw naaste en je behandelaar over dezelfde informatie beschikken. In de toolkit samen beslissen  zijn een aantal instrumenten opgenomen die daarbij helpen. Deze bevatten de meest recente inzichten uit de wetenschap, professionele praktijk en de ervaringskennis van patiënten en naasten. In de toolkit vind je:

• een overzichtskaart: hierop staat kort en krachtig beschreven wat een bipolaire aandoening is;
• een samenvattingskaart van de zorgstandaard bipolaire stoornissen: deze kaart geeft jou en  naasten inzicht in welke zorg je op zijn minst mag verwachten van je zorgverlener;
• keuzekaarten: deze kaarten geven door middel van een handige tabel inzicht in de mogelijkheden die je volgens de zorgstandaard hebt voor zorg, ondersteuning en eigen regie.

Apps

Er zijn verschillende apps. Het verschilt of ze zowel voor Apple als voor Android beschikbaar zijn. Je kunt de iMood Journal gebruiken. Deze app gaat verder waar de life chart stopt. Met deze Engelstalige app kun je meerdere keren per dag je stemming invoeren. Dit gaat vanuit een lijst die jezelf kan aanpassen. Het spectrum gaat niet van ‘opname vanwege manie’ tot ‘opname vanwege depressie’, maar van ‘Really great’ tot ‘Couldn’t be worse’. Elke keer als je de stemming vastlegt, kun je er een beschrijving bij plaatsen en voorzien van een foto en/of hashtag met een ruime keuze uit gemoedstoestanden. Tevens kun je de hoeveelheid slaap, medicijngebruik of andere kwantificeerbare dingen handig bijhouden. Als je het elke dag bijhoudt, krijg je dit in een grafiek te zien die je inzicht geeft in je stemming over een langere periode.

Voor meer informatie:
Wat is zelfmanagement?
Herstellen doe je zelf
Lifechart boekjes verkrijgen
Werken met WRAP
Herpak je eigen regie